مقدمه

ارتباط سینما با علوم اجتماعی هیچگاه گسیخته نبوده است، اما در ایران به دلیل خودآئینی نهاد آکادمی از یک طرف و وابستگی سینماگران به صنعت فرهنگ و سرمایۀ نهادهای حاکمیتی از طرف دیگر، باعث شده ارتباطات معدود بین این حوزه‌ها به راحتی هدایت، کنترل و سیاست‌زدایی شوند. این سیاست‌زدایی چه ناشی از افتادن سینماگران به دام تجلی‌های زیبایی‌شناختی جشنواره‌پسند باشد و چه ناشی از دلباختگی پوزیتیویستی اهالی علوم اجتماعی به امر مشاهده، نتیجه تفاوت نمی‌کند. شرایط موجود حاکی از آن است که مستندهای به ظاهر اجتماعی، اما فاقد تخیل جامعه‌شناختی که این سال‌ها در همکاری بین سینماگران و اهالی علوم اجتماعی تولید شده‌اند کاری بیش از معضل‌نگاری، رونق‌دادن بازار خیریه‌ها و تثبیت وضعیت‌ها و جایگاه‌ها نکرده‌اند. در حوزۀ آکادمی هم تصور ناصوابی که حوزه‌هایی مانند انسان‌شناسی تصویری و جامعه‌شناسی تصویری از تصویر متحرک به مثابۀ ابزاری برای مطالعات انسان-جامعه‌شناختی رواج داده‌اند باعث شده است توانایی این تصاویر در بازخوانی انتقادی واقعیت به کلی نادیده گرفته شود. با این مفروضات اگر قرار است فیلم و تصویر تأثیری بر زیست اجتماعی ما بگذارد، این راه جز از طریق بازخوانی انتقادی هر دوی این امور ممکن نمی‌شود؛ بازخوانی انتقادی واقعیت برساختۀ اجتماعی بواسطۀ نه مشاهده، بلکه مداخلۀ مستقیم فیلمساز در وضعیت و افشای سازوکارهای ایدئولوژیک درونی نهادها و نظام‌های بوروکراتیک حاکم بر حوزه‌ها.

واضح است این بازخوانی انتقادی که به تازگی در قالب ترم‌هایی چون مستند جامعه‌شناختی (sociological documentary) در صدد تبیین است دلبستۀ تکنیک و زیبایی‌شناسی نیست؛ مگر آنجا که این امور از خود فراتر رفته و آشکارکنندۀ کنش انتقادی فیلمساز و جهان‌بینی خاص او باشند. بنابراین انتظار است دانشجو-فیلمساز آشنا با علوم اجتماعی همانطوری که به مقاله (essay) به عنوان ابزار فرافکنی سوبژکتیویتۀ انتقادی خود می‌نگرد، به فیلم و فیلمسازی هم به عنوان ابزاری برای کنش و نه نمایش بنگرد. به این اعتبار شاید بهترین شیوه برای ساخت فیلم‌های انتقادی آن باشد که «خود» به عنوان محور کنش اجتماعی، محور فیلم هم قرار گیرد تا تن و ذهن همزمان در عرصۀ تصویر فعلیت یابند. پیشنهاد هموارکنندۀ راه این است که دوربین را به سوی خود برگردانیم و خود را در پیوند با زیست درونی و بیرونی‌مان ثبت کنیم؛ امر فردی در نسبت با امر اجتماعی. انتظار است فیلم‌هایی که قرار است ساخته شوند فیلم‌هایی باشند که به جای معضل‌نگاری و رقت‌انگیزی که نقش زیادی هم در آگاهی‌بخشی اجتماعی ندارند، بتوانند فرصت چانه‌زنی برای قشر دانشجو ایجاد کنند و منجر به بازیابی قدرت آن‌ها شوند. 

نکات قابل توجه در ساخت و ارسال و داوری فیلم‌ها:

• شرکت در این فراخوان برای دانشجویان همۀ رشته‌ها آزاد است.
• هیچ محدودیت تکنیکی و ابزاری برای تولید فیلم وجود ندارد.
• تبصرۀ ۱: فیلم اگر واجد نریشن، مصاحبه و گفتگو باشد، لازم است صدای فیلم واضح باشد.
• تبصرۀ ۲: لازم است کیفیت تصاویر به صورتی باشد که فیلم در هنگام پخش در ابعاد بزرگ‌تر از صفحه نمایش تلویزیون آسیب کمتری ببیند. بنابراین توصیه می‌شود که رزولیشن حدأقل فیلم‌ها ۵۷۶×۷۲۰ (معادل نسخۀ DVD) باشد.
• هیچ محدودیت طول زمانی برای فیلم‌ها وجود ندارد.
• فیلم‌ها الزامی به تیتراژ کامل ندارند، اما لازم است که نام فیلم و فیلمساز و سال تولید در ابتدا یا انتهای فیلم قید شود.
• فیلمسازها لازم است فرم شرکت در فراخوان را پر کنند و در حدأکثر ۲۰۰ کلمه موضوع فیلم خود را توضیح دهند.
• لازم است همۀ فیلم‌ها در دو نسخۀ DVD به آدرس دبیرخانۀ سمپوزیوم ارسال شوند و مشخصات فیلم و فیلمساز روی آن‌ها قید شود.
• آخرین تاریخ دریافت فیلم‌ها 29 اسفند 1397 خواهد بود.
• فیلم‌ها بر اساس شیوه‌های مرسوم در جشنواره‌های سینمایی و بر مبنای توانایی تکنیکی فیلمساز در تصویربرداری، تدوین و... داوری نخواهند شد. آنچه مورد توجه قرار خواهد گرفت توانایی فیلمساز در خوانش انتقادی زیست دانشجویی است و الزامات تکنیکی نیز بر همین مبنا قضاوت خواهند شد.
• فیلم‌های منتخب تا تاریخ 30 فروردین 1398 معرفی خواهند شد و با دعوت از فیلمسازان از تمامی آنان با تقدیم هدایایی تقدیر به عمل خواهد آمد.
• فیلم‌های منتخب با حضور فیلمسازان در زمانی که متعاقباً اعلام خواهد شد به نمایش درخواهند آمد.
• تبصرۀ ۱: فیلم‌های منتخب رتبه‌بندی نخواهند شد.
• تبصرۀ ۲: تعداد فیلم‌های منتخب بستگی به نظر داوران و ویژگی‌های آثار ارسالی دارد.